Tarım arazisi, tarımsal üretim amacıyla kullanılan, toprak yapısı ve iklim özellikleri tarıma uygun olan arazi türüdür. Türkiye’de tarım arazileri, gıda üretimi, hayvancılık ve tarımsal sanayi için büyük önem taşımaktadır. Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından denetlenen bu araziler, verimli kullanım ve korunma amaçlı çeşitli yasal düzenlemelere tabidir.
Bu makalede tarım arazisi nedir, tarım arazisi türleri nelerdir, tarım arazisi satın alma şartları, imara açılma durumu ve hukuki düzenlemeler gibi konuları detaylı bir şekilde ele alacağız.
Tarım Arazisi Nedir?
Tarım arazisi, tarım faaliyetleri için kullanılan toprak alanlarını ifade eder. Bu arazilerde bitkisel üretim, seracılık, bağcılık, bahçecilik ve hayvancılık faaliyetleri yürütülebilir.
✔ Tarım arazileri, toprağın verimliliğine ve iklim koşullarına bağlı olarak farklı kategorilere ayrılır.
✔ Bu araziler, tarımsal üretimin devamlılığını sağlamak amacıyla yasalarla korunur.
✔ Tarım arazilerinin satışı, bölünmesi ve başka amaçlarla kullanılması belirli yasal düzenlemelere tabidir.
📌 Örnek: Bir çiftçi, tarım arazisinde buğday üretimi yapabilir, ancak izinsiz olarak bu araziyi imara açamaz veya konut inşaatı yapamaz.
Tarım Arazisi Türleri Nelerdir?
Tarım arazileri verimlilik, kullanım amacı ve yasal statüye göre farklı türlere ayrılır. İşte Türkiye’de tarım arazisi türleri:
1. Mutlak Tarım Arazisi
✔ En verimli tarım arazileri olup, tarımsal üretim dışında kullanılmaları yasalarla sınırlandırılmıştır.
✔ Bu tür araziler, gıda üretimi için korunmaktadır.
✔ Sanayi ve yapılaşmaya açılması ancak özel izinlerle mümkündür.
📌 Örnek: Çukurova Bölgesi’ndeki tarım arazileri, yüksek verimli topraklar oldukları için mutlak tarım arazisi statüsündedir.
2. Özel Ürün Arazisi
✔ Belirli tarımsal ürünlerin yetiştirilmesine uygun özel arazilerdir.
✔ Özellikle zeytinlikler, bağ alanları ve fındık bahçeleri bu kategoriye girer.
✔ Bu tür arazilerde tarım dışı kullanım sıkı denetim altındadır.
📌 Örnek: Ege Bölgesi’ndeki zeytinlikler ve Karadeniz’deki fındık bahçeleri özel ürün arazileri olarak korunmaktadır.
3. Dikili Tarım Arazisi
✔ Bağcılık, meyve bahçeleri, seracılık gibi faaliyetler için kullanılan arazilerdir.
✔ Bu alanlarda tarımsal üretim devam ettiği sürece korunur.
📌 Örnek: Antalya’daki seracılık faaliyetleri bu tür tarım arazilerinde gerçekleştirilir.
4. Marjinal Tarım Arazisi
✔ Tarım için verimliliği düşük olan ancak belirli ürünlerin yetiştirilebildiği arazilerdir.
✔ Hayvancılık veya mera alanı olarak kullanılabilir.
✔ İmara açılma ihtimali daha yüksektir.
📌 Örnek: İç Anadolu Bölgesi’nde kıraç topraklarda yapılan buğday ve arpa üretimi marjinal tarım arazilerinde gerçekleşebilir.
Tarım Arazisi Satın Alma Şartları Nelerdir?
Tarım arazisi satın almak isteyen kişilerin belirli yasal yükümlülüklere uyması gerekmektedir. İşte tarım arazisi satın alma şartları:
✔ Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak (Yabancılar için özel izin gereklidir).
✔ Tarım arazisinin bölünemez büyüklük sınırlarına uygun olması gerekir.
✔ Satın alınan arazi tarımsal amaçla kullanılmalıdır.
✔ Tarım arazisinin ifraz (bölünme) durumu kontrol edilmelidir.
📌 Önemli Not: Tarım arazileri belirli büyüklükten daha küçük parsellere bölünemez. Örneğin, mutlak tarım arazileri en az 20 dönüm büyüklüğünde kalmalıdır.
Tarım Arazileri İmara Açılabilir mi?
Tarım arazileri, tarımsal üretimi korumak ve sürdürülebilirliği sağlamak amacıyla yasalarla koruma altına alınmış alanlardır. Bu yüzden tarım arazilerinin izinsiz şekilde imara açılması ve yapılaşmaya konu edilmesi yasaktır. Ancak, bazı istisnai durumlarda Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan özel izin alınarak tarım arazileri imara açılabilir.
İmara açılma süreci, tarım arazisinin niteliğine, imar planlarına uygun olup olmadığına ve kamu yararına bir kullanım olup olmadığına göre değişmektedir.
1. Tarım Arazileri İzinsiz Olarak İmara Açılabilir mi?
✔ Hayır, tarım arazileri izinsiz şekilde imara açılamaz.
✔ Tarım arazileri, Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu (5403 Sayılı Kanun) kapsamında korunmaktadır.
✔ Eğer bir arazi tarım arazisi statüsündeyse, bu arazide tarım dışı faaliyetler için izin alınmadan yapı inşa edilmesi yasaktır.
📌 Örnek: Bir çiftçi, kendisine ait tarım arazisi üzerine izin almadan konut veya fabrika inşa edemez. Bu tür işlemler ancak ilgili bakanlıklardan izin alındıktan sonra mümkündür.
2. Tarım Arazileri Hangi Şartlarda İmara Açılabilir?
Tarım arazilerinin tarım dışı amaçlarla kullanılması için bazı özel şartlar yerine getirilmelidir. İşte tarım arazilerinin imara açılabilmesi için gereken şartlar:
1. Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan Tarım Dışı Kullanım İzni Alınmalıdır
✔ Bir tarım arazisinin imara açılması için Tarım ve Orman Bakanlığı’na başvuru yapılmalıdır.
✔ Başvuru sürecinde, arazinin tarımsal faaliyet için elverişli olup olmadığı, bölgedeki tarımsal üretime etkisi ve tarımsal bütünlük üzerindeki etkileri değerlendirilir.
✔ Bakanlık, bölgesel tarım politikalarına göre başvuruyu kabul edebilir veya reddedebilir.
📌 Örnek: Eğer bir yatırımcı, tarım arazisi üzerine fabrika veya sanayi tesisi yapmak istiyorsa, önce Bakanlık’tan “tarım dışı kullanım izni” almak zorundadır.
2. Marjinal Tarım Arazileri Daha Kolay İmara Açılabilir
✔ Mutlak tarım arazileri ve özel ürün arazileri gibi yüksek verimli alanların imara açılması çok daha zordur.
✔ Ancak marjinal tarım arazileri (verimliliği düşük araziler), belirli şartlar sağlandığında imara açılabilir.
✔ Bunun için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve Tarım ve Orman Bakanlığı’nın ortak onayı gereklidir.
📌 Örnek: Bir yatırımcı, verimsiz tarım arazisi üzerinde sanayi tesisi inşa etmek istiyorsa, marjinal arazi statüsünde olup olmadığını kontrol etmeli ve ilgili kurumlardan izin almalıdır.
3. Araziyi Belediye ve İmar Planlarına Uygun Hale Getirme
✔ Tarım arazisinin bağlı olduğu belediyenin imar planlarına uygun olması gerekir.
✔ Belediye sınırları içindeki araziler, çevre düzeni planına uygun olarak değişiklik talepleriyle imara açılabilir.
✔ Belediye tarafından onay alınmadan imar planına eklenen tarım arazileri üzerine yapı inşa edilemez.
📌 Örnek: Bir arsa sahibi, tarım arazisini konut alanına çevirmek istiyorsa, öncelikle belediyeden imar değişikliği talep etmelidir.
3. Tarım Arazisi İmara Açılma Süreci Nasıl İşler?
Bir tarım arazisini imara açmak isteyen kişi veya kurumların aşağıdaki adımları takip etmesi gerekir:
✔ 1. Tarım ve Orman Bakanlığı’na Tarım Dışı Kullanım İzni için başvuru yapılır.
✔ 2. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın ilgili birimlerinden onay alınır.
✔ 3. Belediyeden imar değişikliği talep edilir ve çevre düzeni planına işlenmesi sağlanır.
✔ 4. Gerekli harç ve vergiler ödenerek tapu kaydında değişiklik yapılır.
📌 Önemli Not: Bu süreç, ilgili kurumların değerlendirmesine göre 6 ay ila 2 yıl sürebilir.
4. İzinsiz Olarak Tarım Arazisine Yapı İnşa Edilirse Ne Olur?
✔ İzinsiz yapılan yapılar tespit edildiğinde belediye tarafından yıkım kararı alınabilir.
✔ 5403 Sayılı Kanun kapsamında arazi sahibi para cezasına çarptırılabilir.
✔ Tarım dışı kullanım izni olmadan yapılan yapılar tapu siciline işlenemez, yani yasal olarak geçerli sayılmaz.
✔ İmar izni olmadan tarım arazisi üzerine inşa edilen yapılar elektrik, su ve doğalgaz bağlantısı alamaz.
📌 Örnek: Bir kişi, tarım arazisi üzerine kaçak olarak villa yaptığında, belediye bu yapıyı yıkabilir ve kişiye idari para cezası uygulayabilir.
5. Tarım Arazisi İmara Açılma Başvurusu İçin Gerekli Belgeler
Eğer bir tarım arazisinin imara açılması için başvuru yapılacaksa, aşağıdaki belgeler gereklidir:
✔ Tapu Belgesi (Araziye ait mülkiyet bilgileri)
✔ İmar Planı Değişikliği Talep Dilekçesi
✔ Tarım Dışı Kullanım İzni Belgesi
✔ Belediye Onaylı Çevre Düzeni Planı
✔ Kadastro ve Harita Çalışmaları
📌 Önemli Not: Eksik belgelerle yapılan başvurular reddedilir ve süreç uzayabilir.
Tarım Arazileri ile İlgili Hukuki Düzenlemeler
Tarım arazileri, tarımsal üretimi korumak ve sürdürülebilirliği sağlamak amacıyla yasalarla koruma altına alınmış alanlardır. Bu yüzden tarım arazilerinin izinsiz şekilde imara açılması ve yapılaşmaya konu edilmesi yasaktır. Ancak, bazı istisnai durumlarda Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan özel izin alınarak tarım arazileri imara açılabilir.
İmara açılma süreci, tarım arazisinin niteliğine, imar planlarına uygun olup olmadığına ve kamu yararına bir kullanım olup olmadığına göre değişmektedir.
Tarım Arazisi Alırken Nelere Dikkat Edilmelidir?
✔ Tarım arazisinin büyüklüğü yasal sınırların altında olmamalıdır.
✔ Tapu kaydı incelenerek arazinin imar durumu öğrenilmelidir.
✔ İlgili belediyeden veya Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan arazi hakkında bilgi alınmalıdır.
✔ Arazi üzerinde ipotek, haciz veya başka bir yasal engel olup olmadığı kontrol edilmelidir.
📌 Önemli Not: Tarım arazisi satın almadan önce alanın sulama olanakları ve verimliliği analiz edilmelidir.
Sonuç
Tarım arazileri, gıda güvenliği, tarımsal üretim ve ekonomik sürdürülebilirlik açısından büyük önem taşır.
✔ Tarım arazileri, tarımsal üretim için kullanılmalıdır ve izinsiz imara açılamaz.
✔ Tarım arazileri türlerine göre farklı kullanım şartlarına tabidir.
✔ Tarım arazisi satın almak için yasal düzenlemelere uygunluk aranır.
✔ Miras yoluyla tarım arazilerinin bölünmesi sınırlandırılmıştır.
Eğer tarım arazisi satın almayı planlıyorsanız, arazi ile ilgili yasal durumları ve kullanım haklarını detaylıca araştırmanız önerilir.
