Sükna hakkı, bir taşınmazın, malik dışında bir kişi tarafından yaşam alanı olarak kullanılmasını sağlayan, kişiye sıkı sıkıya bağlı, devredilemez ve miras yoluyla intikal edemez bir ayni hak olarak tanımlanır. Türk Medeni Kanunu’na göre sükna hakkı, taşınmaz sahibinin rızası veya mahkeme kararı ile bir kişiye verilebilir ve belirli kurallar çerçevesinde kullanılır.
Bu makalede sükna hakkı nedir, nasıl kurulur, kimler bu haktan yararlanabilir, avantajları, sınırları ve sona erme durumları nelerdir? gibi sorulara kapsamlı bir şekilde yanıt vereceğiz.
Sükna Hakkı Nedir? Tanımı ve Hukuki Dayanağı
Sükna hakkı, Türk Medeni Kanunu’nun 823. maddesinde düzenlenen bir ayni haktır. “Oturma hakkı” olarak da bilinen bu hak, belirli bir taşınmazda, sahibinin mülkiyet hakkı devam ederken, başkasının oturma hakkına sahip olmasını sağlar.
Özellikleri:
- Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlıdır: Sükna hakkı, yalnızca verilen kişiye aittir. Devredilemez, kiraya verilemez ve miras yoluyla başkasına geçmez.
- Belirli Süreli veya Ömür Boyu Olabilir: Sükna hakkı belirli bir süre için verilebileceği gibi, hak sahibinin ölümüyle sona erecek şekilde de düzenlenebilir.
- Tapuya Şerh Edilebilir: Sükna hakkı tapuya işlenebilir ve resmiyet kazanabilir.
- Yalnızca Konut İçin Kullanılabilir: Taşınmazın ticari faaliyetler için değil, sadece oturma amacıyla kullanılmasını sağlar.
Sükna Hakkı Nasıl Kurulur?
Sükna hakkının kurulması için aşağıdaki yöntemlerden biri uygulanabilir:
1. Sözleşme Yoluyla Kurulması
- Taşınmazın maliki ve sükna hakkı sahibi arasında noter huzurunda resmi bir sözleşme yapılır.
- Taraflar, bu hakkın süresi, kapsamı ve kullanım şartlarını belirleyebilir.
- Tapu Sicil Müdürlüğü’ne başvuru yapılarak bu hak tapuya işlenir.
2. Vasiyetname Yoluyla Kurulması
- Bir kişi, vasiyetnamesinde belirli bir şahsa sükna hakkı tanıyabilir.
- Vasiyetname, mirasın paylaşımı sırasında geçerli hale gelir ve taşınmazın yeni malikinin bu hakkı tanıması gerekir.
3. Mahkeme Kararıyla Kurulması
- Boşanma, miras veya diğer özel durumlarda mahkeme, bir kişinin belirli bir taşınmazda oturma hakkına sahip olması gerektiğine hükmedebilir.
- Mahkeme kararı kesinleştiğinde tapuya tescil ettirilir.
Sükna Hakkı Kimlere Verilebilir?
Sükna hakkı, taşınmaz malikinin isteğine veya mahkeme kararına bağlı olarak belirli kişilere tanınabilir:
- Eşler Arasında:
- Boşanma halinde, velayeti alan eşe ve çocuklara oturma hakkı verilebilir.
- Eşlerden birinin vefat etmesi durumunda, sağ kalan eş lehine sükna hakkı tanınabilir.
- Aile Bireylerine:
- Yaşlı anne-baba veya çocuklar için konut sağlamak amacıyla düzenlenebilir.
- Üçüncü Kişilere:
- Mal sahibinin onayıyla başka kişilere belirli bir süreliğine tanınabilir.
Sükna Hakkının Avantajları
Sükna hakkı, hem taşınmaz malikine hem de hak sahibine bazı avantajlar sunar:
- Hak Sahibinin Barınma Güvencesi:
- Özellikle yaşlı bireyler ve ekonomik gücü olmayan kişiler için barınma güvencesi sağlar.
- Malik İçin Mülkiyetin Korunması:
- Taşınmaz, malik tarafından satılabilir veya devredilebilir, ancak sükna hakkı sona ermeden yeni malik tarafından kullanılamaz.
- Miras Planlamasında Kullanılabilir:
- Bir taşınmazın kullanım hakkı belirli bir kişiye bırakılarak, diğer mirasçılarla paylaşım sürecinde denge sağlanabilir.
- Ev Sahibi ve Kiracı Anlaşmazlıklarını Önler:
- Sükna hakkı sahibi kiracı konumunda olmadığı için kira ilişkisi doğmaz.
Sükna Hakkının Sınırları
Sükna hakkının belirli sınırları ve kullanım kuralları vardır:
- Hak Sahibi Taşınmazı Kiraya Veremez veya Başkasına Devredemez.
- Sadece Konut Kullanımı İçindir:
- Ticari veya başka amaçlarla kullanılamaz.
- Malik, Taşınmazı Satabilir, Ancak Sükna Hakkı Devam Eder.
- Yeni malik, sükna hakkı sona erene kadar bu hakkı tanımak zorundadır.
Sükna Hakkı Nasıl Sona Erer?
Sükna hakkı çeşitli yollarla sona erebilir:
1. Hak Sahibinin Ölümü
- Eğer sükna hakkı ömür boyu verilmişse, hak sahibinin ölümüyle otomatik olarak sona erer.
2. Sürenin Dolması
- Belirli bir süre için düzenlenen sükna hakkı, süre sonunda kendiliğinden biter.
3. Hak Sahibinin Feragat Etmesi
- Hak sahibi kendi isteğiyle sükna hakkından vazgeçebilir.
- Bu durumda tapu sicilinde gerekli düzenleme yapılır.
4. Mahkeme Kararıyla Kaldırılması
- Malik veya hak sahibi, hak ihlali veya kötüye kullanım nedeniyle mahkemeye başvurabilir.
- Mahkeme, taşınmazın kullanım şartlarını ihlal eden hak sahibinin sükna hakkını sona erdirebilir.
Sükna Hakkı ile İntifa Hakkı Arasındaki Farklar
Sükna hakkı, intifa hakkı ile karıştırılabilir. Ancak bu iki hak arasında önemli farklar vardır:
| Kriter | Sükna Hakkı | İntifa Hakkı |
|---|---|---|
| Tanımı | Oturma hakkı sağlar, yalnızca konut kullanımı içindir. | Taşınmazın tüm faydalarından yararlanma hakkı verir. |
| Kullanım Alanı | Sadece konut amaçlı kullanılır. | Hem konut hem de ticari olarak kullanılabilir. |
| Devredilebilirlik | Devredilemez ve miras yoluyla geçmez. | Devredilebilir, süre dolana kadar başkasına bırakılabilir. |
| Kira Geliri | Hak sahibi evi başkasına kiraya veremez. | Hak sahibi taşınmazı kiraya verebilir ve gelir elde edebilir. |
Sonuç
Sükna hakkı, özellikle aile bireyleri veya korunmaya ihtiyacı olan kişilere barınma güvencesi sağlamak için kullanılan önemli bir ayni haktır. Türk Medeni Kanunu çerçevesinde belirli kurallar dahilinde oluşturulan bu hak, taşınmaz malikinin mülkiyet hakkını kısıtlamadan, başkasının konut olarak kullanmasına olanak tanır.
Eğer bir taşınmaz için sükna hakkı düşünüyorsanız, tapu kaydı, sözleşme şartları ve hukuki süreçler hakkında uzman bir avukata danışmanız faydalı olacaktır. Böylece, hem mal sahibi hem de hak sahibi açısından en uygun ve güvenilir hukuki yapı oluşturulabilir.
